چاره‌جويي براي کوتاهي قد

كوتاهي قد، علت شايعي براي مراجعه كودكان و نوجوانان به متخصصان غدد است، ولي هر فردي كه با شكايت از كوتاهي قد مراجعه مي ‌كند، واقعا قد كوتاه نيست. مهم تر اينکه افزايش قد با روش‌هايي مانند استفاده از صندل‌ها يا كفش‌هاي مخصوص كه تبليغ مي‌ شود يا امواج ليزري و... امكان‌پذير نيست. اين روش‌ها غيرعلمي و بدون تأثير هستند.

فرمول محاسبه تقريبي قد:
ژنتيك نقش مهمي در تعيين قد نهايي هر فرد دارد. بر اساس تحقيقات جمعي، فرمول زير براي محاسبه تقريبي قد نهايي در هر فرد پيشنهاد شده است:

6/5- تقسيم بر 2 (قد پدر + قد مادر) = قد دختران

6/5+ تقسيم بر 2 (قد پدر + قد مادر) = قد پسران

تشخيص علت کوتاهي قد:
پس از تشخيص قطعي علت كوتاهي قد، بايد درمان متناسب با علت شروع شود؛ براي مثال، در كوتاهي قد ژنتيكي درمان با هورمون رشد مؤثر نيست.

كمبود هورمون رشد، تنها بر اساس آزمايش‌هاي هورموني مشخص نمي شود و حتما سرعت رشد در دوران كودكي نيز بايد بررسي شود، يعني اگر در دوران كودكي، سرعت رشد قدي خوب بود، بر اساس يك آزمايش هورموني نمي ‌توان كمبود هورمون رشد را تشخيص داد و درمان را شروع كرد. علت بايد معلوم شود و قد كودك به طور دقيق بر اساس منحني‌هاي استاندارد رشد سنجيده شود.

با يك راديوگرافي ساده از استخوان‌هاي مچ دست(به طور معمول دست چپ)، سن استخواني تعيين ‌شود که در واقع نشان‌دهنده سن بيولوژيک واقعي كودك است.


علل كوتاهي قد:
علل کوتاهي قد شامل موارد زير است:

* کوتاهي قد ژنتيكي: که در اين حالت، سرعت رشد كودك در سال طبيعي است و سن استخواني نسبت به سن تقويمي عقب نيست.

* تأخير سرشتي در رشد: کودکاني که از سن دو سالگي، كوتاهي قد دارند و سرعت رشد آنها در سال تقريبا طبيعي است، ولي سن استخواني آنها عقب تر است. بلوغ در اين کودکان با تأخير است، ولي در نهايت، بيشتر اين كودكان به حد ژنتيكي قد خود مي‌ رسند.

* بيماري هايي مانند: سوء‌تغذيه، كمبود ويتامين D و کمبود كلسيم كه موجب نرمي استخوان مي ‌شود، بيماري سلياك(عدم تحمل گلوتن موجود در گندم)، كم‌خوني‌ها، بيماري‌هاي التهابي دستگاه گوارش ، بيماري‌هاي كليوي مزمن، نارسايي قلبي، بيماري‌هاي مزمن ريوي يا كبدي و كم‌كاري تيروئيد.

* مصرف برخي داروها مانند داروهاي كورتوني نيز مي ‌تواند موجب اختلال در رشد شود.

* اختلالات رشد داخل رحمي نيز از علل ديگر كوتاهي قد كودكان هستند.

مراحل افزايش قد:
يادمان باشد همه ما در سه مرحله رشد مي ‌کنيم:

1- در دو سال اول زندگي 30 تا 35 سانتي‌متر افزايش قد داريم. اين رشد سريع با افزايش سن كاهش مي‌ يابد.

2- از دو سالگي به بعد کودكان هر سال 5 تا 7 سانتي‌متر قد مي ‌كشند. البته در نزديكي سنين بلوغ سرعت رشد كمتر خواهد ‌شد.

3- سرانجام در دوره بلوغ يك جهش رشد قدي وجود دارد كه به طور متوسط در پسران 25 تا 30 سانتي‌متر و دختران 20 تا 25 سانتي‌متراست. حداكثر جهش رشد قدي در دختران پيش از شروع عادت ماهيانه و در پسران در مراحل انتهايي‌تر بلوغ است.

به‌ طور معمول در سنين 15 تا 17 سالگي در دختران و 16 تا 18 سالگي در پسران، صفحات رشد(صفحات غضروفي استخوان) بسته مي ‌شوند و امكان افزايش قد، پس از آن وجود نخواهد داشت.


دکتر محسن خوش‌نيت- متخصص غدد

عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران


تبیان